Trong bóng đá hiện đại, không có tình huống nào gây ra nhiều tranh cãi và ảnh hưởng lớn đến kết quả trận đấu như các pha bóng chạm tay. Sự phức tạp và thiếu rõ ràng của quy định này trong quá khứ đã khiến Hội đồng Liên đoàn Bóng đá Quốc tế (IFAB) phải liên tục điều chỉnh, nhằm cân bằng giữa tính công bằng và nhịp độ của trận đấu.
Nếu bạn từng thắc mắc luật xử lý bóng chạm tay là gì, tại sao một pha chạm tay bị phạt còn pha khác lại được bỏ qua, bài viết chuyên sâu này sẽ giúp bạn hiểu cặn kẽ luật xử lý bóng chạm tay trong bóng đá theo các quy tắc mới nhất, áp dụng cho các trận đấu chuyên nghiệp (sân 11).
Khái niệm và cơ quan điều chỉnh luật xử lý bóng chạm tay
Theo XX88, luật xử lý bóng chạm tay (Handball Law) là quy định nằm trong Luật 12 của Luật Bóng đá (Laws of the Game) do IFAB ban hành. Luật này xác định khi nào một cầu thủ (ngoại trừ thủ môn trong vòng cấm của mình, với một số điều kiện) bị coi là phạm lỗi vì dùng tay hoặc cánh tay chạm bóng.
Mục tiêu của luật là loại bỏ các hành động cố ý hoặc hành động để tay ở vị trí bất hợp lý, làm tăng diện tích cơ thể một cách không công bằng. Theo các cập nhật mới nhất, trọng tài tập trung vào việc xác định vị trí của tay/cánh tay, chứ không chỉ dựa vào ý đồ của cầu thủ.
Các nguyên tắc cơ bản và quyết định quan trọng của IFAB
Để hiểu luật xử lý bóng chạm tay trong bóng đá, người hâm mộ cần nắm vững các nguyên tắc cốt lõi sau. Một cầu thủ bị coi là phạm lỗi nếu:
- Cố tình dùng tay chơi bóng: Hành động cố ý dùng tay di chuyển theo hướng bóng hoặc chủ động chạm vào bóng.
- Tay ở “tư thế không tự nhiên” (Unnatural Position): Tay hoặc cánh tay được đặt ở vị trí dang rộng, tạo ra diện tích cơ thể lớn hơn một cách không hợp lý, đặc biệt là khi tay đặt cao hơn vai.
- Ghi bàn trực tiếp bằng tay/cánh tay: Cầu thủ ghi bàn trực tiếp vào lưới đối phương bằng tay hoặc cánh tay, kể cả là vô tình.
- Ghi bàn ngay sau khi chạm tay: Cầu thủ kiểm soát được bóng sau khi bóng chạm tay/cánh tay (kể cả vô tình) rồi ghi bàn ngay lập tức (Quy tắc này đã được nới lỏng hơn trong các cập nhật sau 2021).
Đây là yếu tố gây tranh cãi nhiều nhất. IFAB làm rõ: Tay/cánh tay được coi là “dang rộng” khi nó rời xa thân người một cách không tự nhiên và có rủi ro tạo thành rào chắn cho đường bóng. Ví dụ, khi cầu thủ nhảy lên tranh bóng, tay vung theo chuyển động tự nhiên (sát thân người) sẽ không bị phạt. Nhưng nếu tay dang rộng ra để cố gắng chặn bóng, đó là lỗi.
Cập nhật quan trọng mới nhất từ IFAB (Năm 2022-2024)
Các điều chỉnh mới nhất của IFAB đã cố gắng đưa yếu tố tính chủ quan của trọng tài vào quyết định, đặc biệt trong tình huống ghi bàn:
Loại bỏ lỗi chạm tay vô tình dẫn đến bàn thắng của đồng đội
Theo luật cũ, nếu bóng chạm tay vô tình của cầu thủ A, và sau đó đồng đội B ghi bàn, bàn thắng có thể bị hủy. Luật mới đã được sửa đổi, chỉ phạt lỗi chạm tay nếu cầu thủ đó trực tiếp ghi bàn bằng tay (cố tình hoặc vô tình) hoặc ghi bàn ngay sau khi bóng chạm tay của chính mình (kiểm soát được bóng). Điều này giúp tránh những quyết định quá máy móc.
Làm rõ tình huống tay đỡ ngã/giữ thăng bằng
IFAB xác nhận tay chống xuống đất hoặc để giữ thăng bằng khi cầu thủ đang trượt hoặc ngã sẽ không bị coi là lỗi, trừ khi tay đó dang rộng sang hai bên một cách bất hợp lý hoặc đặt cao hơn thân người.
Quy định về khu vực “Vai”
Theo định nghĩa của IFAB, tay/cánh tay bắt đầu từ điểm dưới nách. Bóng chạm vào phần vai (trên nách) sẽ được coi là chạm vai/lưng, không phải lỗi chạm tay. Điều này cung cấp một mốc tham chiếu rõ ràng hơn cho trọng tài và VAR.
Luật xử lý bóng chạm tay sân 11 chi tiết và hình phạt tương ứng
Luật xử lý bóng chạm tay sân 11 áp dụng các hình phạt sau:
- Phạm lỗi ngoài vòng cấm: Phạt trực tiếp cho đội đối phương tại vị trí phạm lỗi.
- Phạm lỗi trong vòng cấm (Cầu thủ phòng ngự): Phạt đền (Penalty Kick).
- Phạm lỗi trong vòng cấm (Cầu thủ tấn công): Phạt gián tiếp cho đội phòng ngự tại vị trí chạm bóng.
Hình thức cảnh cáo được áp dụng dựa trên mức độ nghiêm trọng và tác động đến trận đấu:
- Thẻ vàng: Dành cho lỗi chạm tay cố tình, ngăn cản một đợt tấn công nguy hiểm nhưng không phải cơ hội ghi bàn rõ rệt.
- Thẻ đỏ: Dành cho lỗi chạm tay cố tình, ngăn cản một cơ hội ghi bàn rõ rệt (Denying an obvious goal-scoring opportunity – DOGSO), ví dụ: hậu vệ cố tình dùng tay cản bóng đi vào lưới khi thủ môn đã bị đánh bại.
Các tình huống đặc biệt không bị phạt bóng chạm tay
Dưới đây là những tình huống phổ biến mà theo luật xử lý bóng chạm tay trong bóng đá, cầu thủ sẽ không bị phạt, cụ thể được những người chơi tại nhà cái xx88 tổng hợp:
Các tình huống không bị phạt bóng chạm tay
- Bóng bật ra từ chính cơ thể: Bóng chạm tay sau khi đã chạm vào phần đầu, thân hoặc chân của chính cầu thủ đó một cách ngoài ý muốn (ví dụ: bóng nảy từ ngực lên tay).
- Cự ly quá gần: Bóng được sút hoặc chuyền từ khoảng cách rất gần, cầu thủ không có thời gian để phản ứng (tình huống này được đánh giá dựa trên tốc độ và cự ly bóng).
- Tay áp sát thân người (Tư thế tự nhiên): Tay được giữ sát thân người trong tư thế chạy hoặc di chuyển bình thường, không làm tăng diện tích cơ thể.
Vai trò của VAR và tranh cãi về tính máy móc
VAR (Video Assistant Referee) đã cách mạng hóa việc áp dụng luật xử lý bóng chạm tay trong bóng đá. VAR giúp trọng tài xác định chính xác điểm chạm bóng (vai hay cánh tay) và tư thế tay (tự nhiên hay không tự nhiên) thông qua góc quay chậm và đa chiều.
Tuy nhiên, VAR cũng là nguồn gốc của tranh cãi mới. Việc phân tích quá máy móc các tình huống chạm tay vô tình, dù không thay đổi hướng bóng hoặc lợi thế rõ rệt, đôi khi dẫn đến các quyết định phạt đền không đáng có, làm giảm đi cảm xúc và sự tự nhiên của trận đấu.
Luật xử lý bóng chạm tay là một trong những luật khó nhất trong bóng đá. Dù IFAB đã nỗ lực làm rõ các quy tắc về “tư thế không tự nhiên” và “tay đỡ ngã,” tính chủ quan của trọng tài trong việc đánh giá ý đồ và mức độ “dang rộng” vẫn là một vấn đề tồn tại.
Việc nắm vững luật xử lý bóng chạm tay và các cập nhật mới nhất là điều cần thiết. Trong tương lai, luật xử lý bóng chạm tay trong bóng đá chắc chắn sẽ tiếp tục được điều chỉnh để dung hòa giữa việc bảo vệ tính công bằng và duy trì tính hấp dẫn, tốc độ của môn thể thao vua.
