Trong chăn nuôi gia cầm, bệnh Coryza trên gà, hay còn gọi là bệnh Sổ Mũi Lây hoặc bệnh Sưng Phù Đầu, là một trong những bệnh truyền nhiễm cấp tính đường hô hấp gây thiệt hại kinh tế đáng kể, đặc biệt là ở gà đẻ và gà hậu bị. Bệnh do vi khuẩn gây ra, dễ lây lan và thường trầm trọng hơn khi có bội nhiễm hoặc môi trường chuồng nuôi kém vệ sinh. Việc nắm vững cách phòng và trị bệnh Coryza là kiến thức thiết yếu mà mọi bà con chăn nuôi cần trang bị.
Tổng quan về bệnh Coryza trên gà
Theo GG88, bệnh Coryza là một dạng bệnh lý đường hô hấp cấp tính, với các dấu hiệu đặc trưng như chảy dịch mũi, khó thở và sưng phù vùng đầu mặt. Mặc dù tỷ lệ tử vong thấp, bệnh gây ra tổn thất lớn do giảm đẻ đột ngột và làm chậm tốc độ tăng trưởng của gà thịt.
Tác nhân gây bệnh và Đặc điểm
- Vi khuẩn: Tác nhân chính gây bệnh là vi khuẩn Avibacterium paragallinarum (trước đây là Hemophilus gallinarum).
- Đặc điểm: Đây là dạng vi khuẩn Gram âm, hiếu khí và gà là vật chủ cảm thụ chủ yếu. Vi khuẩn cũng có thể gây bệnh trên chim trĩ và gà lôi.
- Sức đề kháng: Vi khuẩn Avibacterium paragallinarum có sức sống kém, thường chỉ tồn tại được 2-3 ngày ngoài môi trường. Chúng dễ dàng bị tiêu diệt bởi nhiệt độ cao và các chất khử trùng thông thường như Glutaraldehyde hoặc Iodine.
Con đường lây truyền và Dịch tễ học
- Đường lây: Bệnh lây trực tiếp từ gà bệnh sang gà khỏe mạnh qua dịch tiết hô hấp, hoặc gián tiếp qua môi trường và các vật dụng bị nhiễm mầm bệnh.
- Vật chủ mang trùng: Gà sau khi khỏi bệnh vẫn mang trùng và là nguồn lây lan quan trọng trong đàn. Chim hoang dã cũng được coi là loài mang mầm bệnh tự nhiên, gây ra các ổ dịch tại trang trại.
- Tuổi mắc bệnh: Gà ở mọi lứa tuổi đều có thể bị nhiễm, nhưng mức độ nhạy cảm tăng dần theo tuổi, đặc biệt phổ biến ở gà từ 2-3 tuần tuổi trở lên, và gà lớn.
- Thời gian ủ bệnh: Thường rơi vào khoảng 1 đến 3 ngày sau khi tiếp xúc với mầm bệnh.
Các biểu hiện lâm sàng của bệnh Coryza
Sau khi vi khuẩn xâm nhập, gà bắt đầu có các dấu hiệu lâm sàng sau:
- Toàn thân: Gà giảm ăn, ủ rũ, giảm đẻ (đối với gà đẻ) một cách đột ngột.
- Sưng phù đầu mặt: Vùng mặt, đặc biệt là quanh mắt và tích, bị sưng phù rõ rệt (phù thũng dưới da).
- Dịch tiết hô hấp: Ban đầu chảy dịch mũi lỏng, trong; sau đó dịch đặc lại, hóa mủ trắng, đóng thành cục ở xoang mũi, làm mũi gà bị phình to.
- Mắt: Viêm kết mạc, giác mạc. Dịch viêm đóng cục trong hốc mắt có thể làm gà bị mù tạm thời.
- Biến chứng: Ở giai đoạn cuối, dịch viêm cô đặc gây tắc nghẽn xoang mũi, khiến gà khó thở, khẹc và có thể dẫn đến tử vong.
Bệnh tích khi mổ khám
- Bệnh tích đặc trưng: Chủ yếu tập trung ở vùng đầu. Thấy dịch viêm, bã đậu (mủ trắng) hình thành ở xoang mũi, xoang cạnh mũi gây nghẹt. Phù thũng dưới da vùng đầu và tích. Viêm đỏ niêm mạc kết mạc mắt.
- Bệnh tích nội tạng: Thường không có bệnh tích cụ thể nếu chỉ mắc Coryza đơn thuần. Các bệnh tích ở nội tạng thường là do nhiễm trùng kế phát hoặc bội nhiễm các bệnh khác (ví dụ: CRD, E.coli).
Thiệt hại kinh tế và tác động của Coryza
Mặc dù tỷ lệ chết do Coryza thường thấp (dưới 10% nếu không có bội nhiễm), nhưng thiệt hại kinh tế gây ra là rất lớn:
- Gà đẻ: Tỷ lệ đẻ giảm đột ngột từ 5%–10% ban đầu có thể lên tới 40% hoặc thậm chí ngừng đẻ hoàn toàn. Sau khi điều trị thành công, gà cần mất đến 4 tuần để phục hồi và lấy lại tốc độ đẻ ban đầu.
- Gà thịt: Thiệt hại chủ yếu là giảm tốc độ tăng trọng, giảm khả năng hấp thu thức ăn và tăng tỷ lệ chuyển đổi thức ăn (FCR), kéo dài thời gian nuôi.
Biện pháp Phòng ngừa và kiểm soát Bệnh Coryza
Phòng bệnh luôn là giải pháp tốt nhất và tiết kiệm chi phí nhất trong chăn nuôi. Kiểm soát Coryza cần tập trung vào ba khía cạnh: Tiêm phòng, An toàn sinh học và Cải thiện môi trường.
Biện pháp Tiêm phòng Vaccine
Tin tức tổng hợp của những người tìm hiểu đá gà gg88 cho biết, sử dụng vaccine là cách hiệu quả nhất để giảm thiểu tỷ lệ nhiễm bệnh và mức độ nghiêm trọng. Vaccine Coryza thường được tiêm theo lịch sau:
- Lần 1: Tiêm khi gà được 6 tuần tuổi. Ở các khu vực có áp lực dịch bệnh cao, có thể tiêm sớm vào tuần thứ 4.
- Lần 2 (Nhắc lại): Tiêm nhắc lại vào lúc 8 tuần tuổi. Việc chủng ngừa lần hai đặc biệt quan trọng và mang lại hiệu quả bảo hộ cao hơn cho gà đẻ giai đoạn hậu bị.
- Lưu ý: Gà đã tiêm phòng vaccine sẽ có tỷ lệ nhiễm bệnh rất thấp khi trưởng thành.
Kiểm soát An toàn sinh học và Môi trường
- Vệ sinh chuồng trại: Giữ chuồng nuôi khô ráo, thoáng khí, đảm bảo độn lót không bị ẩm ướt, hôi thối. Nếu sử dụng đệm lót sinh học, cần đảm bảo đệm lót hoạt động tốt để khử mùi và khí độc (như ammonia).
- Sát trùng định kỳ: Sử dụng các chất khử trùng để diệt vi khuẩn lưu cữu trong chuồng.
- Xua đuổi chim hoang dã: Vì chim hoang dã là nguồn lưu trữ mầm bệnh, cần có biện pháp xua đuổi chúng ra khỏi khu vực chuồng trại.
- Biện pháp “Cùng vào – Cùng ra” (All-in, All-out): Sau mỗi lứa nuôi, xuất bán (hoặc loại thải) toàn bộ đàn. Để trống chuồng ít nhất 2 tuần, tiến hành vệ sinh, sát trùng kỹ lưỡng trước khi nhập lứa mới. Đây là cách hiệu quả nhất để loại bỏ mầm bệnh ra khỏi trại.
Phác đồ điều trị bệnh Coryza
Khi đàn gà đã mắc bệnh, bà con cần tiến hành điều trị bằng kháng sinh kết hợp với các biện pháp hỗ trợ.
Sử dụng Kháng sinh
Việc lựa chọn kháng sinh cần dựa trên kết quả kháng sinh đồ, tuy nhiên, bà con có thể tham khảo các nhóm kháng sinh sau, đang có hiệu quả tốt tại Việt Nam:
- Tiêm (dùng cho đàn nhỏ hoặc gà bệnh nặng):
- Sử dụng các kháng sinh như Lincospectin (LINCOGEN LA).
- Hoặc kết hợp VIDANT (Spectinomycin) + KANAMYCIN theo liều lượng khuyến cáo.
- Uống (dùng cho cả đàn):
- Sử dụng các nhóm Sulfonamide như SUTRIM (Sulfadiazine + Trimethoprim) hoặc T-CORYZIN.
- Kháng sinh nhóm Macrolides (như Tylosin) hoặc nhóm Aminoglycosides (như Streptomycin, Gentamycin) cũng được cân nhắc sử dụng.
- Liệu trình: Cho gà uống liên tục 5-6 ngày.
Biện pháp Hỗ trợ và Chăm sóc
- Cải thiện chuồng trại: Việc đầu tiên là phải kiểm tra ngay độn lót và môi trường. Nếu thấy ẩm, ướt hoặc có mùi hôi, phải thay hoặc xử lý ngay lập tức để hạn chế bội nhiễm.
- Bổ sung hỗ trợ: Cần bổ sung các chất điện giải, Vitamin (đặc biệt là B Complex, Vitamin C) để nâng cao sức đề kháng và thể trạng của gà.
- Long đờm: Sử dụng thêm các dạng thuốc long đờm giúp làm loãng dịch viêm, tránh tắc nghẽn đường thở, giảm tỷ lệ tử vong do ngạt thở.
Trên đây là toàn bộ thông tin về bệnh Coryza trên gà. Nếu điều trị kịp thời và chăm sóc tốt, đàn gà thường khỏi bệnh dần trong vòng một tháng. Tuy nhiên, cần theo dõi sát sao vì gà khỏi bệnh vẫn có thể mang mầm bệnh và lây lan cho những lứa sau.
